I. Hoàn cảnh lịch sử:

Dưới tác động tiêu cực của cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929-1933, chính quyền Pháp ở chính quốc thực hiện trút gánh nặng lên các nước thuộc địa, trong đó có Việt Nam làm cho đời sống người dân bản địa trở nên cơ cực. Bên cạnh đó, thực dân pháp còn tiến hành khủng bố, bắt bớ nhiều chiến sỹ yêu nước, dẫn đến bầu không khí chính trị thêm căng thẳng và ngột ngạt. Chính điều đó đã đưa đến nhiều cuộc đấu tranh của Nhân dân liên tiếp nổ ra, dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Ngay sau khi ra đời ngày 3/2/1930, Đảng Cộng sản Việt Nam đã giương cao ngọn cờ lãnh đạo toàn dân ta tiến lên đấu tranh giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp. Bên cạnh phong trào đấu tranh của công nhân, nhiều cuộc đấu tranh của nông dân cũng nổ ra, trong đó đỉnh cao là cuộc đấu tranh của nông dân  hai tỉnh Nghệ An- hà Tĩnh.

II. Ý nghĩa của chiến thắng Xô Viết- Nghệ Tĩnh

Tuy phong trào Xô Viết- Nghệ Tĩnh chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn, nhưng đã để lại cho chúng ta nhiều bài học kinh nghiệm quý trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, trở thành truyền thống, giá trị văn hóa, góp phần tạo nên sức mạnh trường tồn của dân tộc.

Xô Viết- Nghệ Tĩnh được đánh giá là đỉnh cao của phong trào cách mạng trong những năm 1930-1931. Đây là cuộc khởi nghĩa đầu tiên dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam kể từ khi ra đời.

Cao trào cách mạng 1930-1931 là một sự kiện lịch sử trọng đại trong lịch sử cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Cao trào Cách mạng cùng sự ra đời của chính quyền Xô Viết là kết tinh sức mạnh to lớn của khối liên minh công- nông do giai cấp công nhân lãnh đạo, đã giáng một đòn quyết liệt đầu tiên vào bè lũ đế quốc và phong kiến tay sai.

Chính quyền Xô Viết- Nghệ Tĩnh dù chỉ tồn tại trong thời gian ngắn và còn sơ khai nhưng đã để lại những dấu ấn tốt đẹp về một Nhà nước công- nông đầu tiên, chưa có trong tiền lệ lịch sử, đáp ứng khát vọng độc lập, tự do cháy bỏng của người dân nô lệ.

Xô Viết- Nghệ Tĩnh- Xô Viết Việt Nam đầu tiên trong lịch sử cách mạng Việt Nam là sự phát triển tất yếu của cao trào đấu tranh cách mạng của công nhân và nông dân cả nước trong những năm 1930-1931. Từ phong trào này, lần đầu tiên công nhân và nông dân liên minh với nhau trong cuộc đấu tranh dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản; chính quyền cách mạng ở một số vùng nông thôn đã ra đời.

Phong trào cách mạng 1930-1931 chỉ diễn ra trong một thời gian ngắn nhưng có ý nghĩa lịch sử to lớn. Phong trào khẳng định đường lối đúng đắn của Đảng, quyền lãnh đạo của giai cấp công nhân đối với cách mạng Đông Dương.

Phong trào cách mạng 1930-1931 được đánh giá cao trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. Quốc tế cộng sản đã công nhận Đảng cộng sản Đông Dương là bộ phận độc lập, trực thuộc Quốc tế Cộng sản.

Phong trào cách mạng 1930-1931 để lại cho Đảng ta nhiều bài học quý báu về công tác tư tưởng, về xây dựng khối liên minh công nông và mặt trận dân tộc thống nhất , về tổ chức, lãnh đạo quần chúng đấu tranh. Phong trào có ý nghĩa như cuộc tập dượt đầu tiên của Đảng và quần chúng cho tổng khởi nghĩa tháng Tám sau này. Đánh giá về ý nghĩa lịch sử to lớn của cao trào cách mạng 1930-1931, chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Tuy  đế quốc Pháp đã dập tắt phong trào đó trong một biển máu nhưng Xô Viết- Nghệ Tĩnh đã chứng tỏ tinh thần oanh liệt và nawg lực cách mạng của nhân dân lao động Việt Nam. Phong trào tuy thất bại, nhưng nó rèn lực lượng cho cuộc Cách mạng tháng Tam thắng lợi sau này”.
Cao trào 1930-1931 mà đỉnh cao là Xô Viết Nghệ- Tĩnh đã để lại bài học lớn về sức lôi cuốn, tập hợp được đông đảo các tầng lớp nhân dân của Đảng ta thông qua đường lối, chủ trương, khẩu hiệu đấu tranh đúng đắn, đáp ứng được khát vọng cháy bỏng của Nhân dân. Từ đó, rút ra kinh nghiệm lịch sử quý báu là bao giờ Nhân dân lao động cảm nhận được những lợi ích của mình trong các chủ trương, chính sách, việc làm cụ thể của giai cấp lãnh đạo, thì họ sẽ tích cực, tự giác tham gia hưởng ứng. Và chính Đảng ta ngay từ đầu đã giúp Nhân dân cảm nhận được những lợi ích cơ bản và cấp bách của mình thông qua các chủ trương, khẩu hiệu đúng đắn là giành độc lập, thoát khỏi ách nô lệ, giành ruộng đất, nhà máy về tay công- nông, thực hiện những quyền dân sinh, dân chủ cơ bản đầu tiên...;từ đó khơi dậy động lực cách mạng trong quần chúng.

Ngày nay, trong sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước, thực hiện chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, việc hoàn thiện đường lối, chủ trương, chính sách, cơ chế phù hợp với xu thế phát triển thời đại và nguyện vọng, lợi ích thiết thực, chính đáng của nhân để hình thành động lực, sức mạnh tổng hợp cho sự nghiệp đổi mới đang làm nhiệm vụ cấp bách, to lớn của Đảng và Nhà nước ta. Vấn đề đặt ra là hình thành và hoàn thiện đường lối, chủ trương, chính sách, cơ chế như thế nào để sự phát triển của đất nước phải thực sự gắn liền với lợi ích vật chất-tinh thần của mọi tầng lớp, mọi con người Việt Nam thì mới tạo được động lực thúc đẩy và phát huy cao độ sức mạnh của nhân dân, của các tổ chức trong xã hội. Việc tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại; Thực hiện thành công mục tiêu “ Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”; Thực hiện được tư tưởng vĩ đại của Bác Hồ và khát vọng cháy bỏng của các Chiến sỹ Xô Viết- Nghệ Tĩnh là giữ vững nền độc lập, chủ quyền Quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ, đưa nước ta sánh vai với các cường quốc năm châu; ai cũng có cơm ăn, áo mặc, có nhà để ở và tiến tới được ăn ngon, mặc ấm, mặc đẹp, có nhà ở khang trang; ai cũng được học, học có chất lượng; người có bệnh được chữa bệnh chu đáo; mọi người sống với nhau có nghĩa có tình, đầm ấm, hạnh phúc... Đó chính là động lực cách mạng to lớn trong thời kỳ mới.

Ngày tưởng niệm phong trào Xô Viết- Nghệ Tĩnh là ngày 12/9 hàng năm, đánh dấu bằng sự đàn áp cuộc biểu  tình của nông dân Hưng Nguyên. Hàng năm, cứ đến ngày này lại có những hoạt động tưởng niệm phong trào Xô Viết- Nghệ Tĩnh.

Tên Xô viết- Nghệ Tĩnh được đặt cho một số con đường ở thành phố Hồ Chí mInh, Thành phố Vinh, thành phố Hà Tĩnh... và một cây cầu ở Cần Thơ.

Nhiều chiến sĩ, những người lãnh đạo phong trào đã được phong tặng liệt sĩ, anh hùng, tên nhiều người được đặt cho nhiều con đường, trường  học, như: Nguyễn Đức Cảnh, Nguyễn Phong Sắc, Lê Mao, Lê Viết Thuật...

90 năm đã trôi qua nhưng khí thế ngất trời của Xô Viết- Nghệ Tĩnh những năm 30 thế kỷ XX vẫn luôn bừng cháy trong mỗi người dân yêu nước Việt Nam, nhất là vào những thời điểm có tính bước ngoặt của dân tộc. Tinh thần Xô Viết- Nghệ Tĩnh không chỉ đồng hành cùng nhân dân ta vượt qua muôn vàn khó khăn, thách thức để giành thắng lợi vẻ vang trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc mà còn tiếp tục giành thắng lợi trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước hiện nay./.